1. Cel i zakres opinii.
Potwierdzenie, że w świetle obowiązującego prawa za błędy medyczne, nienależytą staranność, zaniechania na etapie przyjmowania pacjenta, można zostać pociągniętym do odpowiedzialności, na co wskazują poniższe przykłady orzecznictwa i cytowane przepisy prawa.
2. Analiza prawna.
Podmiot leczniczy – dysponent jednostki Państwowego Ratownictwa Medycznego zapewnia ciągłą gotowość personelu medycznego, zasobów sprzętowych i systemu łączności.
Personelem medycznym Pogotowia Ratunkowego i Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych są: pielęgniarki systemu, ratownicy medyczni, lekarze systemu.
Każda z tych osób może ponieść odpowiedzialność:
– zawodową,
– cywilną (odszkodowawczą),
– karną (m.in. art. 160 kodeksu karnego:
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
-jeżeli jest zatrudniona w ramach stosunku pracy – również dyscyplinarną.
W każdym z powyższych przypadków przesłanki odpowiedzialności są odmienne.
Błąd medyczny nie posiada swojej definicji legalnej. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wywodzi się, iż jest nim nie tylko błąd popełniony w leczeniu pacjenta, ale również błąd popełniony na etapie rozpoznania choroby.
Błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dostępnym dla lekarza (orzeczenie SN z 1 kwietnia 1955 r., sygn. akt IV CR 39/54).
Za błąd medyczny może zatem zostać uznany nie tylko błąd terapeutyczny (czyli błąd w leczeniu), ale również błąd diagnostyczny (czyli błąd w rozpoznaniu).
Przesłanką odpowiedzialność jest wina, której obiektywnym elementem jest każde zachowanie się niewłaściwie, a więc niezgodnie bądź z przepisami prawa przedmiotowego, bądź zasadami etycznymi, bądź z obowiązkiem ostrożności.
W stosunku do personelu medycznego będzie to zwykle naruszenia obowiązujących przepisów lub reguł wynikających z zasad aktualnej wiedzy medycznej, doświadczenia i deontologii zawodowej.
Jeżeli w danej dziedzinie istnieją standardy procedury, diagnostyki, leczenia, organizacji i działania, to personel medyczny musi się do nich stosować ze starannością wymaganą od profesjonalisty.
W procesach dotyczących błędów medycznych sądy badają obowiązki personelu medycznego wynikające z przepisów, aktualnej wiedzy i sztuki lekarskiej, a następnie ustalają, czy personel dołożył należytej staranności, jakiej można wymagać od profesjonalisty w danych okolicznościach.
Jak stanowi art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
W myśl art. 18 tej ustawy: Lekarz, z zastrzeżeniem ust. 3, ma prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego.
Odnośnie pielęgniarek, art. 11 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej stanowi, że: Pielęgniarka i położna wykonują zawód, z należytą starannością, zgodnie z zasadami etyki zawodowej, poszanowaniem praw pacjenta, dbałością o jego bezpieczeństwo, wykorzystując wskazania aktualnej wiedzy medycznej oraz pośrednictwo systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.
Ustawa ta stanowi również w art. 61, że: Pielęgniarka i położna mają obowiązek stałego aktualizowania swojej wiedzy i umiejętności zawodowych oraz prawo do doskonalenia zawodowego w różnych rodzajach kształcenia podyplomowego.
Co do ratowników medycznych, art. 35 ustawy o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych, wskazuje, że: Ratownik medyczny ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Zgodnie z art. 74 tej ustawy: Ratownik medyczny ma prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego przez aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych.
Postępowanie niezgodne z aktualną wiedzą medyczną jest więc równoznaczne z winą personelu medycznego. Por. B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wina lekarza, s. 122–131. Jak stwierdził Sad Najwyższy: Na lekarzu (i pozostałym personelu medycznym przyp. aut.), jak na każdym profesjonaliście, spoczywa obowiązek kompetencji i obowiązek udzielania informacji. Chodzi przy tym o kompetencje rzeczywiste, merytoryczne, a nie jedynie formalne, zaś obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz śledzenia postępów nauki i techniki medycznej wynika wprost z art. 18 ZawLekU oraz art. 56 KEL. Ignorancja w tym zakresie stanowi więc winę lekarza. Wyr. SN z 13.10.2005 r., IV CK 161/05, OSP 2006, Nr 11, poz. 125.
Cytowane orzeczenie można w drodze analogii stosować do pielęgniarek i ratowników medycznych.
W praktyce zdarzają się wyroki sądów ustalające odpowiedzialność (z obowiązkiem zapłaty odszkodowania, zadośćuczynienia i renty) podmiotów leczniczych za błędy medyczne popełniane na szpitalnych oddziałach ratunkowych (vide wyrok z 19 marca 2021 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny, na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 lutego 2019 r., sygn. akt II C 262/15)
W wyroku tym Sąd uznał, że przekwalifikowanie pacjenta z grupy czerwonej do żółtej wydłużyło proces diagnostyki i podjęcie leczenia. Osiem godzin, które upłynęły od momentu zaistnienia wypadku do rozpoczęcia operacji to był zdecydowanie za długi okres i zły prognostyk przy nieukrwionej kończynie. Przyspieszenie procesu diagnostyczno-terapeutycznego mogłoby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia rany lewej kończyny górnej .
Zwłoka w rozpoczęciu czynności ratujących uszkodzoną rękę była zatem bezprawna, gdyż sprzeczna z wytycznymi wynikającymi z wiedzy medycznej. Wynikała ona z wadliwego zakwalifikowania stanu powoda jako niewymagającego niezwłocznej interwencji medycznej (rezygnacja z oznaczenia kolorem czerwonym) i oznaczenie go jako pacjenta w stanie pilnym lecz zdolnym do oczekiwania na pomoc (kolor żółty). Ponadto zaniechano odpowiednio wcześniejszego przeprowadzenia badania grupy krwi i próby krzyżowej krwi, badań w zakresie potencjalnych urazów neurologicznych oraz jak najszybszej konsultacji chirurga naczyniowego.
4. Wnioski.
W świetle przedstawionych wymogów przepisów prawa w zakresie obowiązku aktualizacji wiedzy i podnoszenia kwalifikacji personelu medycznego, oceny odpowiedzialności podmiotów leczniczych i ich personelu medycznego, przy przyjęciu jako punktu odniesienia standardu najwyższej staranności profesjonalisty w oparciu o aktualny stan wiedzy, nauki, techniki medycznej, nie budzi żadnej wątpliwości, że personel medycznych oraz osoby zarządzające w ramach Pogotowia Ratunkowego i Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych powinny odbywać szkolenia aktualizujące wiedzę i kwalifikacje zawodowe, w tym również z zakresu Tirage.
5. Podstawa prawna.
a) Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1410) tj. z dnia 10 kwietnia 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 652)
b) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997 Nr 28, poz. 152) tj. z dnia 19 sierpnia 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 1287)
c) Ustawa o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych z dnia 1 grudnia 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2705) tj. z dnia 4 września 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 2187)
d) Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 15 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 174, poz. 1039) tj. z dnia 23 maja 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 814)
e) Ustawa o działalności leczniczej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz.U. Nr 112, poz. 654) tj. z dnia 10 kwietnia 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 799)
f) Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 r. (Dz.U. Nr 210, poz. 2135) tj. z dnia 16 stycznia 2024 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 146)
g) Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie systemu zarządzającego trybami obsługi pacjenta w szpitalnym oddziale ratunkowym z dnia 30 czerwca 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1182)
h) Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 93)
i) Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553) tj. z dnia 7 grudnia 2023 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 17)
Informacje zawarte na blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny. Nie stanowią one oficjalnej rekomendacji medycznej. Autor i wydawca bloga nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki wynikające z wykorzystania informacji zawartych we wpisie.
Jeden komentarz
[…] Aspekt prawny został szerzej omówione we wpisie adwokata Wojciecha Michalika: https://rescyou.edu.pl/2024/10/30/opinia-prawna-o-odpowiedzialnosci-personelu-medycznego-za-bledy-tr… […]