Fosforek glinu (Celphos, Phostoxin, Quickphos) i fosforek cynku to substancje stałe stosowane odpowiednio jako fumiganty zbożowe i rodentycydy w ostatnim czasie odpowiedzialne za głośną medialnie falę śmiertelnych zatruć. Fosforek cynku jest często mieszany z przynętami, takimi jak mączka kukurydziana, co może stanowić zagrożenie dla zwierząt domowych i dzieci. Gdy fosforki zostaną połknięte lub wystawione na działanie wilgoci, uwalniają gaz.
Fosforowodór (fosfina) to substancja odpowiedzialna za groźne objawy u pacjentów.
Jest niezwykle silnie trującym gazem, którego nieświadoma inhalacja może w krótkim czasie doprowadzić do śmierci. W wysokich stężeniach fosfina ma zapach czosnku/ ryby, jednak stężenie toksyczne występuje już w sytuacji, gdy pozostaje ona jeszcze bezwonna dla człowieka (czyli poszkodowany nie czuje, że cokolwiek zainhalował).
Inhalacja stanowi śmiertelne zagrożenie
Wdychanie jest główną drogą toksyczności fosfiny. Zapach (ryby, czosnku) nie jest odpowiednim wskaźnikiem obecności fosfiny i może nie zapewniać wiarygodnego ostrzeżenia o niebezpiecznych stężeniach tego gazu. Fosfina jest cięższa od powietrza i może spowodować uduszenie w zamkniętych, słabo wentylowanych lub nisko położonych obszarach.
Dzieci narażone na takie same poziomy fosfiny jak dorośli mogą otrzymać większą dawkę, ponieważ mają większy stosunek powierzchni płuc do masy ciała i zwiększony stosunek objętości minutowej do masy ciała. Ponadto mogą być narażone na wyższe poziomy niż dorośli w tym samym miejscu ze względu na ich niski wzrost i wyższe poziomy fosfiny znajdujące się bliżej ziemi.
Bezpieczeństwo ratownika
Ofiary narażone wyłącznie na działanie gazu nie stwarzają istotnego ryzyka wtórnego skażenia dla personelu znajdującego się poza strefą gorącą. Ofiary narażone na stałe fosforki, które reagują z wilgocią, wytwarzając fosfinę, mogą stwarzać takie ryzyko, jeśli fosforki znajdują się na ubraniach, skórze lub włosach. Należy chronić personel za pomocą odzieży ochronnej, ponadto należy zapewnić dekontaminacje pacjentów.
Niezależny aparat oddechowy (SCBA) jest zalecany w sytuacjach reagowania, które wiążą się z narażeniem na potencjalnie niebezpieczne poziomy fosfiny. Zalecane są także gumowe rękawice, gumowe obuwie oraz odpowiedni skafander.
Ponadto w przypadku połknięcia fosforków kontaminacja może nastąpić poprzez wymiociny pacjenta. Fosfidy uwalniają fosfinę w żołądku, dlatego należy obserwować objawy podobne do tych, które występują w przypadku wdychania fosfiny.
Mechanizm działania
Fosfina zakłóca pracę enzymów reakcji mitochondrialnych.
Ponadto występuje bezpośrednie działanie cytotoksyczne na komórki.
Objawy zatrucia
Fosfina jest substancją drażniącą drogi oddechowe, która atakuje głównie układ sercowo-naczyniowy i oddechowy, powodując zapaść naczyń obwodowych, niewydolność serca, zatrzymanie krążenia oraz obrzęk płuc.
Objawy zatrucia zależą od dawki i czasu ekspozycji. Większość zgonów występuje w ciągu pierwszych 12 do 24 godzin po ekspozycji i ma podłoże sercowo-naczyniowe. Jeśli pacjent przeżyje pierwsze 24 godziny, EKG zwykle wraca do normy, co wskazuje, że uszkodzenie serca jest odwracalne. Zgony po 24 godzinach są zwykle spowodowane niewydolnością wątroby. Poważne narażenie może powodować również oddalone w czasie nawet o 72 godziny wystąpienie objawów. Nie jest przy tym dostępny żaden test potwierdzający ekspozycję na fosfinę!
Objawy zatrucia fosforem są głównie związane z układem sercowo-naczyniowym i płucnym ale mogą pojawić się również objawy żołądkowo jelitowe oraz z ośrodkowego układu nerwowego czy niewydolność nerek. Gazometria może ujawnić połączoną kwasicę oddechową i metaboliczną. Mogą wystąpić zaburzenia elektrolitowe. Chociaż większość osób, które przeżyły ostre narażenie na fosfor, nie wykazuje trwałego upośledzenia, zgłaszano uszkodzenia spowodowane niewystarczającym dopływem krwi do serca i mózgu. Podostre zatrucie wynikające z narażenia przez kilka dni może spowodować zespół reaktywnej dysfunkcji dróg oddechowych (RADS) kilka miesięcy później.
Objawy oddechowe
Kaszel, duszność, tachypnoe, obrzęk płuc.
Objawy krążeniowe
Dyskomfort za mostkiem, zmniejszenie pojemności minutowej serca, tachykardia, hipotensja, zapaść krążeniowa, sinica, zatrzymanie akcji serca.
Objawy żołądkowo jelitowe
Ból brzucha, wymioty, niedrożność jelit.
Zazwyczaj uszkodzenie wątroby nie staje się widoczne przed upływem 48 do 72 godzin po ekspozycji. Objawy mogą obejmować żółtaczkę, powiększenie wątroby, podwyższony poziom transaminaz w surowicy i podwyższony poziom bilirubiny we krwi.
Objawy neurologiczne
Początkowe skutki mogą obejmować ból głowy, niepokój, zawroty głowy, drażliwość, utratę czucia, zaburzenia chodu, drżenie kończyn podczas ruchu i podwójne widzenie. Poważne narażenie może powodować drgawki i śpiączkę.
Nerki
Skąpomocz, bezmocz. Krew i białko w moczu.
Postępowanie Medyczne z pacjentem
Nie ma dostępnej odtrutki a leczenie jest objawowe oraz podtrzymujące.
Choć główne narażenie jest inhalacyjne zdarzają się pacjenci po przyjęciu doustnym. W takich przypadkach należy podać zawiesinę węgla aktywowanego.
A: W przypadku zaburzeń oddychania należy zabezpieczyć drogi oddechowe, w razie konieczności optymalnie poprzez intubację dotchawiczą.
B: U pacjentów ze skurczem oskrzeli należy zastosować leki rozszerzające oskrzela w aerozolu. Przed wyborem rodzaju leku rozszerzającego oskrzela należy wziąć pod uwagę stan mięśnia sercowego. Należy rozważyć podanie epinefryny w aerozolu dzieciom, u których występuje stridor. Dawki można powtarzać, zwracając uwagę na zmienność pracy mięśnia sercowego.
C: W przypadku zaobserwowania wstrząsu lub niedociśnienia należy rozpocząć podawanie płynów.
Pacjenci w śpiączce, z hipotensją, drgawkami lub zaburzeniami rytmu serca powinni być leczeni zgodnie z protokołem zaawansowanych czynności ratunkowych (ALS).
Źródło:
Medical Management Guidelines for Phosphine, https://wwwn.cdc.gov/TSP/MMG/MMGDetails.aspx?mmgid=1013&toxid=214
